In dit artikel wil ik graag mijn licht laten schijnen op een vraag die me vaak gesteld wordt: is het nuttig om met alle gezinsleden rond de tafel te gaan zitten om problemen op te lossen of afspraken te maken en zo ja, hoe doe je dat dan?
Respectvolle relaties
Om te beginnen vind ik het geweldig dat mensen overwegen om kinderen effectief te betrekken en niet alles in een klein achterkamertje met je partner of op jezelf te zitten bedisselen. Een samengesteld gezin vorm je namelijk niet door een stappenplan van A naar B te volgen en daarbij de kinderen met top-down-genomen besluiten om de oren te slaan.
Ik geloof heel erg in de kracht van respectvolle relaties en dito relatiecultuur. Een gezinsvergadering kan daartoe bijdragen.
Bovendien zijn er effectief heel wat situaties die om verandering of een antwoord vragen in een samengesteld gezin. Oplopende emoties. Handdoeken die maar te pas en te onpas uit de kast gehaald worden (of er terug in gestopt). Schoenen die blijven rondslingeren en waar je maar over loopt te zeuren. Kinderen die niet meer willen komen. Spanningen in de stiefrelaties en noem maar op.
Van kwaad naar erger
Laat duidelijk zijn dat ik van het praten en het samen uitzoeken ben. Echter, ik zie het hier heel vaak mislopen.
Enkele situaties:
1. Tijdens een gezinsgesprek bleef één van de kinderen nukkig voor zich uitstaren. Het weigerde een woord te zeggen (had zijn moeder hem dat ingepeperd? Was hij gewoon egoïstisch? Erop uit dit gezin te saboteren?). Een ander kind liep vloekend en scheldend van tafel en sloot zich op in zijn kamer.
2. Een meisje sprak zonder blikken of blozen uit dat zij niet meer in dit gezin wilde wonen en een hekel had aan haar stiefbroer. De moeder van het meisje stond met haar mond vol tanden en wist niet hoe ze moest reageren. Diep vanbinnen begreep ze haar kind heel goed en vond ze ook dat de zoon van haar partner irritant en veeleisend was. Ze reageerde niet onmiddellijk, waardoor haar partner, de vader van de jongen, nogal bitsig uithaalde naar het meisje. De gezinsvergadering eindigde abrupt, het koppel trok zich terug in hun slaapkamer in een poging samen uit te klaren wat er net gebeurd was. Er vielen zware woorden die tot beneden in de woonkamer mee gevolgd konden worden door de kinderen.
3. Stiefmama zag een gezinsvergadering absoluut niet zitten maar dierf daar niet voor uitkomen. Ze deed ongelooflijk haar best, maar had vaak een andere mening over de dingen. Haar mening of beleving van iets werd niet gehoord of vaak snel weggewimpeld. Ze vond het bovendien vreselijk hoe de kinderen het tijdens zo een ‘vergadering’ steeds hadden over hoe het ten huize van mama geregeld was en hoe goed dat liep. Soms ging het gesprek zelfs over de mening van hun mama over de situatie in dit huis. Haar partner leek dat gewoon voor waar aan te nemen waardoor het voor stiefmama leek alsof niet hij, maar zijn ex bij hen aan tafel zat.
4. De juiste woorden vinden vond deze stiefmama zo moeilijk. Ze vreesde dat als zij echt haar gedacht zou zeggen, ze dan ongelooflijk gemene dingen zou zeggen waar ze achteraf spijt van zou krijgen. Wat als de kinderen boos op haar werden en haar partner zich dan tegen haar keerde? Dus deed ze braaf mee en slikte ze haar afwijkende mening soms in. Langs de buitenkant was hier misschien niets van te merken, maar dit soort situaties droegen ertoe bij dat ze steeds meer opzag tegen de komst van zijn kinderen en niet meer graag thuis was.
5. De gezinsvergadering was goed verlopen. Achteraf veranderde er echter niks. De kinderen voerden hun taken niet uit en als de pluspapa daar dan iets van zei tegen zijn partner, had deze altijd een hele uitleg klaar. Dit was nu toch een uitzondering en dat, nee dat hadden ze echt niet zo afgesproken, dat moest hij verkeerd geïnterpreteerd hebben.
6. De gezinsvergadering leek goed verlopen. Achteraf weigerde haar zoon echter nog met haar te praten en krijg ze een boze ex aan de lijn.
Gezinsvergaderingen kunnen nuttig zijn én ze kunnen ook heel veel schade berokkenen aan de relaties als je het niet goed aanpakt.
Aandachtspunten
Er zijn enkele belangrijke dingen waar je rekening mee moet houden:
1. Veiligheid
Het is enkel zinvol om een gezinsvergadering te houden als iedereen zich veilig voelt en vrij is om te spreken. Dat is lang niet altijd het geval (ook al lijkt dat soms zo wel). Ga hier dan ook omzichtig mee om.
Het is vaak veel zinvoller om de vergadering op te splitsen en de heikele punten 1 op 1 uit te spreken, in relaties die wél veilig zijn (bijvoorbeeld tussen ouder en kind, als ook tussen stiefouder en stiefkind, of soms met drie – ouder/stiefouder/stiefkind – zonder de andere kinderen erbij).
Zeker in de beginjaren van een samengesteld gezin kan dit de manier van werken zijn en soms ook later is dit nodig. Als er voldoende veiligheid is, kan je er voor kiezen hierop een gesprek met iedereen rond de tafel te laten volgen.
Tips om de veiligheid van een gezinsvergadering te vergroten:
- de vergadering te beperken tot een vooraf bepaald onderwerp en je daar ook aan te houden (duiken er andere onderwerpen op, noteer die dan om later eventueel op terug te komen),
- soms helpt het ook om de tijd af te bakenen (we gaan een half uurtje rond de tafel zitten en als de wekker gaat, stoppen we) (hou je daar dan ook echt aan)
- de vergadering informeel te laten verlopen en niet te gewichtig te maken
- als je vergadering toch formeel inplant (dan en dan gaan we het daar en daarover hebben), kijk dan of je er iets leuks aan kan koppelen (kaarsjes aan, een lekker hapje en drankje erbij…), zonder te overdrijven (wanneer één van de kinderen zich verzet tegen dit gezin maak je er best niet een heel spel van)
- ieder om de beurt te laten spreken (met bijvoorbeeld een soort praatstok: enkel wie de praatstok vast heeft, mag spreken),
- ieder evenveel spreektijd te geven (ieder krijgt bvb x minuten),
- vooraf de regels van het spreken en luisteren duidelijk uit te leggen (Als iemand spreekt, luisteren de anderen. We spreken niet over wie de ander is, maar over het gedrag van de ander dat je moeilijk vindt. Je hebt het over wat jij wil veranderen en waarom dat voor jou belangrijk is, doe zelf voorstellen tot oplossingen enz.) – als volwassene is het cruciaal dat je jezelf aan deze regels houdt en ze voorleeft.
- Nog niet veilig genoeg? Hou eerst samen een vergadering over hoe je een veilige vergadering kan houden of stel de vergadering nog even uit en hou je aan de 1 op 1 of 1 op 2-gesprekken (weet wel dat het misschien nooit helemaal comfortabel zal voelen en je misschien ook gewoon mag experimenteren met uit je comfortzone te komen)
2. Hiërarchie
Naast oog voor de veiligheid, is het belangrijk om de ordening in de relaties te respecteren.
Dit loopt vaak mis, op verschillende manieren:
- Om te beginnen zijn kinderen het soms gewoon dat hen gezegd wordt wat er van hen verwacht wordt en wat de regels zijn. Deze autoritaire top-down manier van met kinderen omgaan werkt hoe langer hoe minder. Kinderen gaan er tegen in het verzet of lopen braaf in de pas (zonder dat je weet wat er echt in hen omgaat en of iets wel passend is voor hen). Ze zullen niet bereid zijn om aan een gezinsvergadering deel te nemen of braaf knikken maar niet doen wat afgesproken wordt. Of er ontstaan discussies achteraf (waarbij gekibbeld wordt over de afspraken die dan misschien wel volgens de letter worden uitgevoerd, maar niet volgens de geest van de afspraak). Kinderen voelen zich hierdoor soms niet gehoord en werken dat al eens uit in agressief/foutief gedrag.
- De slinger slaat tegenwoordig ook gemakkelijk door naar het tegenovergestelde: kinderen die als puntje bij paaltje komt bepalen hoe het er aan toe gaat, die niet met grenzen of frustraties om kunnen en die door de volwassenen gepamperd worden. Dit is niet alleen heel vermoeiend voor ouders. Het werkt meestal voor geen meter voor stiefouders, die dit niet kunnen verdragen (ben je geen stiefouder, ga dan maar eens na hoe het voor jou is wanneer je ziet hoe de kinderen van de buren, vrienden of klasgenootjes verwend worden). Dit leidt bovendien tot kinderen zonder ruggengraat. Ze kunnen niet om met gezag of frustratie of hebben niet geleerd rekening te houden met anderen.
- Een ouder en een plusouder hebben niet dezelfde rol naar kinderen. Ze hebben elk een andere band met hen en hebben andere dingen te zeggen. Als plusouder is het niet helpend als je te veel met disciplinerende boodschappen afkomt. Dit komt de relatie niet ten goede. Als ouder is het niet helpend als je alleen maar toegeeflijk bent en geen grenzen of structuur aanbiedt.
- Zeker als je samenwoont, maar ook als je regelmatig tijd met elkaar doorbrengt, is het belangrijk dat er oog is voor het contact tussen stiefouder en stiefkind. Op lange termijn is het niet haalbaar of wenselijk om alle conversaties via de ouder te laten verlopen. Stiefouder en stiefkind hebben met elkaar te maken, of ze daar nu zin in hebben of niet. We kunnen niet van een kind verwachten dat het hier initiatief in neemt, van een stiefouder wel. Dit hoeft niet om grote dingen te gaan. Basic gaat het om erkenning dat de ander er is, aan te geven waar je last van hebt, hoe jij in elkaar zit en wat je zou willen. (Al raad ik je ook aan als stiefouder om het niet enkel te hebben over de last, maar ook nieuwsgierig uit te reiken naar het kind en vragen te stellen naar de beleving van het kind. Je gooit voor jou haalbare ‘visjes’ uit, of het kind ‘hapt’ of niet. Respecteer het nog-niet-kunnen-happen.)
Tips om de ordening in de relaties te respecteren:
- Beperk je in de gezinsvergadering tot het reilen en zeilen van jullie huishouden en omgang met elkaar. Ga het niet hebben over grote, opvoedkundige dingen. Die horen niet bij ouder en stiefouder, maar bij de beide biologische ouders.
- Komt de andere ouder (ex) in het gesprek aan bod, wees dan altijd respectvol over die persoon, vraag je af waarom je kind dat doet en wat de behoefte van het kind is, en breng het gesprek terug naar het hier en nu, naar jullie situatie.
- Bepaal vooraf als koppel waarover je het in de vergadering wil hebben, wat de grenzen van het gesprek zijn. Bespreek frustraties over elkaars kinderen met elkaar of eventueel rechtstreeks met de kinderen, maar NIET in de gezinsvergadering.
- Geef ook kinderen de kans om agendapunten aan te dragen. Luister als ouder vooraf naar de bezorgdheden van de kinderen. Help hen met het zoeken naar woorden over wat ze voelen en hoe ze zich respectvol kunnen uitdrukken. Kijk of het wel gepast is om hun bezorgdheden in een gezinsvergadering naar boven te halen of dat dat beter is op een andere manier (bijvoorbeeld je kind aanmoedigen de stiefouder aan te spreken, dit met je partner bespreken zonder alle andere kinderen erbij, enz.)
- Heb je kinderen lang gedicteerd hoe het moest en wil je nu ook meer hun stem horen en hen meer betrekken? Laat hen dan eerst spreken in de vergadering en leer naar hun boodschap luisteren. Hou je eigen frustraties nog even voor je. Zeggen ze niks? Kijk dan of jij kan verwoorden wat jij denkt waar het kind last van heeft (zonder het in te vullen of de pretentie te hebben dat je gelijk hebt) en blijf het kind aanmoedigen om je aan te vullen of te corrigeren (zonder het kind te forceren). Accepteer dan dat ze de situatie nog niet vertrouwen en zorg dat je je consequent en betrouwbaar opstelt.
- Het is niet aan kinderen om een beslissing te nemen. Dat is een te grote verantwoordelijkheid voor hun schouders. Wat je wel kan doen is beslissen waarover zij mogen beslissen.
- Is het ene kind meer aanwezig dan het andere, bespreek dan samen of een besluit eerlijk is. Laat kinderen hier mee over nadenken en mee in zoeken wat rechtvaardig en passend is.
- Na de vergadering kan het nuttig zijn voor de ouder om even te gaan horen hoe het was voor de kinderen en ook om even na te bespreken in het koppel.
Tot slot nog enkele algemene tips om de gesprekken in je samengesteld gezin goed te laten verlopen en zinvol te laten zijn
- Verander niet teveel tegelijk. Beperk je tot 1 of 2 dingen die echt noodzakelijk zijn.
- Behoud dus ook een aantal rituelen en gewoontes uit de vorige huishoudens (om tot eensgezinsheid te kunnen komen is het nodig het verschil te respecteren. Het is dus niet erg als de twee deelgezinnen zichtbaar blijven in jullie gewoontes en manieren van doen)
- Hou rekening met het tempo van de traagste (zonder daarbij het traagste kind de beslissingen te laten nemen, zie eerder).
- Als er iets beslist wordt en één van de partijen is het daar niet mee eens, onderken dit dan. Erken de eventuele verlieservaringen en bespreek wat ‘de verliezer’ nodig heeft om zich hierbij neer te leggen.
- Sta open voor de creatieve suggesties van de kinderen. Ze denken vaak meer out of the box dan wij.
- Bespreek samen in de vergadering hoe je een en ander gaat opvolgen en evalueren.
Als volwassenen zijn we niet perfect en onze kinderen mogen dat echt van ons zien. Zolang we hen niet opzadelen en laten opdraven voor onze pijn en tekorten, mogen ze best zien dat we het moeilijk hebben met iets of willen terugkomen op een genomen besluit. Is een vergadering niet gelopen zoals je wou of ben je tot afspraken gekomen die niet werkten, durf daar dan ook op terug te komen. Durf aan te geven dat je je vergist hebt, dat je het achteraf toch moeilijk hebt met iets, dat… Dit ondermijnt helemaal niet je gezag, maar maakt je juist tot een krachtig voorbeeldfiguur.
Goede moed!
Ik wens je heel veel succes en goede moed in het uitzoeken hoe in jullie gezin de dingen bespreekbaar kunnen worden. Laat me hieronder weten wat dit artikel je brengt. Ook tips uit jouw eigen situatie zijn welkom.
Vond je dit artikel interessant?
