“Ik heb je al zo vaak gezegd dat je mijn kinderen gerust mag aanspreken als ze met hun vuile voeten binnen komen. Nu kom je er bij mij over klagen, maar ik vind dat je hen dat zelf moet zeggen als ik er niet ben of dit niet gezien heb. Waarom doe je dat niet? Ik begrijp het niet…”, aldus een ouder ten aanzien van zijn partner, de stiefouder.

“Ik zou graag meer diepgaande gesprekken willen met jouw kinderen, maar dat lukt niet. Ze negeren mij of antwoorden enkel beleefd met ‘ja’, ‘nee’, ‘goeiemorgen’ en ‘ok dan’. Ik zou het er met hen over kunnen hebben, maar ik doe dat niet. Ik weet niet waarom. Ik voel me niet gezien. Voor mij zijn verbinding en respect heel belangrijke waarden. Ik zou willen dat jij hen uitlegt dat dit belangrijk is. Dat hoort toch bij opvoeding? Mijn kinderen weten dat hoor.”, aldus een stiefouder ten aanzien van zijn partner.

“Mijn stiefdochter kwam terug van bij haar mama en zag dat wij haar kamer niet opgeruimd hadden,  dat die er nog net zo rommelig bijlag als hoe ze hem een week geleden achter gelaten heeft. Ze werd boos en mijn partner zei dat het haar kamer was en haar verantwoordelijkheid. Maar een uur later stond hij wel op te ruimen en ik hielp hem. Van binnen kookte ik van woede (‘wat denkt die wel!’ en ‘wat een verwend nest!’), maar ik zei er niets van. Voor mij was het weekend daardoor verpest nog voor het begonnen was.”

“Ik was het niet eens met de vakantieregeling die mijn partner en haar ex afgesproken hadden. Ik zei er niks van, want ik weet hoe moeilijk het voor mijn partner is om dit te regelen. Ik zei tegen mezelf dat het niet zo belangrijk was en dat ik me er maar bij neer moest leggen. Dat deed ik. En zo doe ik dat vaak. Want ik heb eens ergens gelezen dat een stiefouder zich niet te veel op de voorgrond moet zetten. Maar nu… ach ik weet het niet… Ik voel me neerslachtig.”

“Ik wil best wel eens met jouw zoon een gesprek voeren. Maar alle vorige keren kwam je tussen ons in en haalde je mij onderuit. Dat vond ik erg vernederend. Ik weet niet meer wat ik wel mag zeggen en wat niet.”, aldus een stiefouder tegen zijn partner.

“Ik zeg niets tegen jouw kinderen, want zij zeggen ook niets tegen mij.”

De stiefouder die niets (meer) durft zeggen is een fenomeen dat heel veel voorkomt. De uitspraken die je hierboven leest komen rechtstreeks uit mijn praktijk.

De gevolgen hiervan zijn enorm

Het lijkt misschien heel nobel van een stiefouder dat hij zichzelf op het achterplan zet, maar op termijn hindert het jezelf wegcijferen  de relaties:

1. Ook al spreek je niet voluit en negeer je je eigen behoeften, dat neemt niet weg dat ze er zijn. Of je dat nu beseft of niet. Als je ze systematisch aan de kant schuift, komen ze alsnog naar buiten in minder wenselijke vormen: onverklaarbare depressies, een slecht humeur of woede-uitbarstingen, gesprekken die je in je hoofd voert waarbij je de ander eens goed de waarheid zegt maar nooit in het echt, jij die de ander verwijten maakt dat jouw behoeften nooit worden ingelost enz.

2. Dit blijft meestal niet ongezien door de mensen uit je omgeving: door de vele onuitgesproken woorden wordt de sfeer in huis heel onveilig, je krijgt je partner tegen je, de kinderen enz.

3. Bovendien blokkeer je op lange termijn de uitbouw van de relaties. Als je je anders voordoet dan je bent, altijd ja zegt tegen de ander ook al klopt het voor jou niet, dan ben je immers niet echt aanwezig in het contact. De anderen kunnen jou niet leren kennen. Het opbouwen van een band met de kinderen wordt dus gehinderd: zij zien een stiefouder zoals die eigenlijk niet helemaal is.

Wat is er aan de hand?

De stiefouder die niets durft zeggen is een stiefouder die als het ware aan zijn eigen noden, behoeften en innerlijke stem voorbij gaat. Hij/zij cijfert zichzelf te veel weg, weet niet waar hij/zij echt nood aan heeft of weet dat wel maar brengt ze niet naar buiten.

Er zijn verschillende redenen die de stiefouder schrik doen krijgen om te spreken. Soms heeft het te maken met het niet weten wat je in die rol te zeggen hebt en of je überhaupt wel iets te zeggen hebt. Soms heeft het te maken met het niet weten hoe je iets moet zeggen. Communicatief-technisch bedoel ik dan.

Maar meestal is er iets anders aan de hand. (jammer eigenlijk, want die redenen die ik net kom op te sommen zijn relatief gemakkelijk te verhelpen!)

Een van de grootste redenen waarom een stiefouder niet durft spreken heeft te maken met angst voor afwijzing.

De angst voor afkeuring, verwerping komt rechtstreeks voort uit onze heel menselijke behoefte aan verbinding.

De stiefouder zit vaak in een hachelijke positie wat verbinding betreft: ten aanzien van de band die de partner met diens kind heeft, is de stiefouder een buitenstaander. Hij/zij is er als laatste bijgekomen en is het minst zeker van zijn of haar plek. Ouder en kind kunnen niet scheiden, de stiefouder en de partner wel. De stiefouder kan zich zelfs buitenstaander voelen ten aanzien van de partner en diens ex. Zij hebben een kind én een geschiedenis samen.

De angst voor afwijzing kan op verschillende manieren spelen. Het kan zijn dat de stiefouder vreest dat als hij/zij te veel grenzen geeft, het stiefkind hem of haar niet of nog minder gaat mogen, dat dit naar de ex gaat, dat de ex dan tekeer gaat (kinderen opstoken, partner de les spellen) en erger nog: dat de partner de stiefouder afwijst.

En een stiefouder heeft er als buitenstaander net belang bij om te proberen meer een insider te worden. Die afwijzing past niet in die kraam.

Wat er ook bij komt is dat een ex en een stiefkind de nieuwe partner soms ook echt niet graag zien komen en het dus niet zomaar om wat angst tussen de oren gaat, maar om daadwerkelijke afwijzing.

De rol van de partner

Helaas is het zo dat de partner – de biologische ouder dus – de stiefouder ook effectief vaak afwijst. Omdat hij/zij niet begrijpt waarom die stiefouder hier nu toch zo bang voor is (“ik zeg toch dat ik je steun!”), maar vaker nog omdat de scheiding de biologische ouder ook heel kwetsbaar maakt, waardoor niet zo staat te springen op een al te mondige stiefouder.

Laat me dit even toelichten:

Stel dat een gescheiden papa zich schuldig voelt ten aanzien van zijn kind over de scheiding en alles wat er gebeurd is. Hij durft hierdoor weinig grenzen geven en laat heel veel toe. Het kind vindt dit fijn en voelt zicht gerechtigd. Dat wil zeggen: het kind gelooft echt dat dit opofferende gedrag van de ouder niet meer dan normaal is, dat het kind dit verdient, want er is hem toch al zo veel overkomen.

Ouder en kind zitten verstrikt en beseffen dat misschien niet. Ze hebben immers een manier gevonden om met elkaar om te gaan. De ouder in het te veel gevende schuldgevoel en het kind in het gerechtigd mogen ontvangen of opeisen. Hun manier van omgaan met elkaar werkt, ook al is dit niet het beste voor het kind.

En voeg daar dan een stiefouder aan toe. Ik hoef er geen tekeningetje bij te maken dat dit geen simpele klus is. Want ouder en kind zullen hun systeempje in stand willen houden, zelfs als ze zich daar niets bewust van zijn (“Dit is gewoon hoe het tussen ons gaat, wat komt die stiefouder daar nu toch roet in het eten gooien?”)

Dat doet de stiefouder twijfelen: “klopt het wel wat ik voel?”, “Hoe zit het nu?” ,“Ben ik inderdaad niet te egoïstisch?”, “Zo belangrijk is het toch niet? Of wel?”

Veel twijfel dus!

Niemand houdt van afwijzing

Angst voor afwijzing heeft niet enkel met de positie van de stiefouder te maken, al maakt zijn rol als buitenstaander hem daar wel extra gevoelig voor. Angst voor afwijzing is immers een hele menselijke angst. Niemand vindt het leuk om afgewezen te worden. We zijn graag geliefd.

De angst voor afwijzing komt rechtstreeks voort uit onze menselijke niet te negeren behoefte om ons te verbinden, om ergens deel van uit te maken, om ons thuis te voelen bij onze geliefden en daar onszelf te mogen zijn.

Als je dan ook nog eens slechte ervaringen met afwijzing opgedaan hebt en daardoor sowieso de neiging hebt aan jezelf te twijfelen, dan kunnen we echt niet verdragen om in de ogen van de ander te lezen dat die ons afkeurt. Dat is dubbel op.

Afwijzing is pijnlijk, dat willen we niet. Dat proberen we bijgevolg af te weren op allerlei manieren. Confrontaties uit de weg gaan, altijd maar pleasen, jezelf wegcijferen, niet opkomen voor jezelf, de verantwoordelijkheid voor wat jij nodig hebt bij de ander zijn daar enkele voorbeelden van.

Hoe geraak je er van af?

Ik denk dat je wel begrijpt dat het nodig is dat de stiefouder leert spreken voor zichzelf. Zeker ook wanneer ouder en kind verstrikt zitten, want het spreken van de stiefouder en diens blik als buitenstaander kan hen net helpen om uit die verstrikking te komen. Het leren spreken van de stiefouder op een juiste manier is dus eigenlijk een cadeautje voor iedereen!

Hoe doe je dat dan?

Het gevaar is dat de stiefouder gaat beginnen afdwingen en rechten opeisen. Dan slaat hij door naar de andere kant en wordt hij een stiefouder van het tegenovergestelde type. Hij denkt alleen nog maar aan zichzelf en heeft enkel nog maar feeling met zijn of haar behoeften en bijbehorende emoties.

Die houding blokkeert evengoed de ontwikkeling van de relaties in huis. Dat is  ook niet de bedoeling en zal niet het gewenste effect hebben. In een nieuw samengesteld gezin is het net nodig dat de gezinsleden zich stilletjes bij beetjes leren openen naar elkaar, hun banden leren aanhalen en zichzelf laten zien.

Belangrijk is om je angst voor afwijzing te kunnen onderkennen en te stoppen met allerlei drogredenen aan te halen, de angst in de ogen te kunnen kijken en er van te leren. Niet zodat die angst weg zou gaan, maar zodat hij meer hanteerbaar wordt.

Zodat jij de angst hebt, maar de angst jou niet heeft.

Dit is niet evident om zelf te doen omdat het niet simpel is rechtstreeks naar jezelf te kijken en het effect van je doen en laten goed in te schatten. Ik begeleid je hier graag in.

Andere helpende factoren zijn:

1. Weten waar een stiefouder iets over te zeggen heeft

2. Weten hoe je dat best zegt

3. Een verbonden partnerrelatie: jij en je partner kunnen de vaardigheid leren om moeilijke onderwerpen te bespreken terwijl jullie liefde, empathie en waardering voor elkaar kunnen blijven opbrengen. Ook als jullie deze situatie elk anders ervaren, wat het geval is. Deze verbinding is belangrijk tegengif voor de angst voor afwijzing.

4. Begrip van de stiefouder voor de kwetsbaarheid van de gescheiden ouder. (Door de scheiding heeft die ouder nl. ook wel eens schrik voor afwijzing: wat als mijn kinderen mij nu geen goede ouder meer vinden?) Begrip hiervoor, zonder daarbij afbreuk te doen aan de eigen kwetsbaarheid en eigen behoeften.

5. De steun en aanmoediging van de partner, het expliciete mandaat over wat de stiefouder te zeggen heeft (‘ja, zeg er zeker iets van als je hen met vuile schoenen ziet binnenkomen’) en dat ook naleven.

6. Het spreekt dan ook voor zich dat een ouder de stiefouder niet afbreekt in het bijzijn van de kinderen.

7. De stiefouder heeft uiteindelijk de moed te verzamelen om te gaan oefenen in het hardop uitspreken van wat hij echt te zeggen heeft. En te blijven staan als er tegenwind komt à la ‘je bent mijn ouder niet’. Het kan niet anders! Oefen hierbij met kleine, minder beladen dingen. Dus niet: “ik vind dat jullie verwende kinderen zijn en te veel mogen.” Maar wel: “ik wil dat jullie nu de vaatwasser leegmaken.”

Kan jij deze tips in de praktijk zetten?

Als relatietherapeute én ervaringsdeskundige heb ik me jarenlang in deze en andere uitdagingen van het nieuw samengesteld gezin verdiept. Ik begeleid je graag met alle bovenstaande punten: bekijk hier mijn huidige aanbod >>

Bedankt om te laten weten wat je aan dit artikel hebt door te reageren hieronder en om dit artikel te delen onder je netwerk!

Hartelijke groeten,

Cindy Schepers