Als biologische ouder in een nieuw samengesteld gezin (NSG) kan je te kampen hebben met schuldgevoel: het gevoel tekort te doen aan je kinderen omdat je gescheiden bent.

“Het was alsof dat – toen ik nog met mijn ex was – alles in me schreeuwde om weg te gaan. En toen ik weg was, schreeuwde iets in mij om terug te gaan, terwijl ik heel goed wist dat dat geen optie was. Ik zat gewoon compleet in de knoei. Alsof ik geen adem meer kon halen.”

“ik kan niet streng zijn naar mijn kinderen; ik wil ze heel veel geven.” En dan geven ouders redenen als: “ want ik zie ze al zo weinig” of “ze kunnen emotioneel niet bij mijn ex terecht en ik wil ze een warm nest geven” of “ze hebben al zoveel geleden.” enz.

Twee kanten van dezelfde medaille

Als ouder heb je een scheiding in gang gezet of het is je overkomen. Kamp je met schuldgevoelens, dan betekent dit dat je daar op de een of andere manier met een dubbel gevoel over rondloopt:

• Langs de ene kant is er iets in je dat je van je oude relatie wegtrekt: je weet dat het beter is deze relatie te stoppen, je wordt verliefd of aangetrokken tot een andere partner, je wil meer uit het leven halen, je vindt dat je het waard bent om met een partner samen te leven die beter bij je past. Of als een scheiding je overkomen is en je daarbij een heel verwerkingsproces achter de rug hebt, kom je nu bij het gevoel dat je verder kan. Het is deze kant in jou die er voor zorgt dat je open staat voor een nieuwe partner. Met het nieuw samengesteld gezin als gevolg. Iets in jou roept je weg uit je oude relatie.

• Langs de andere kant heb je het stuk dat zo graag aan de kinderen een veilig nest wou geven, hen alles wou geven dat ze nodig zouden hebben om zelf het leven in te kunnen trekken. Of je geloofde zo hard in de relatie met je partner, of in het gezin dat jullie hadden. Je had een droom over een warm plekje op de wereld. Dit is het stuk in jou dat redenen heeft om te blijven.

Er zijn dus twee stukken in jou. Het ene stuk vindt dat het gerechtvaardigd was om weg te gaan, het andere stuk vindt het erg pijnlijk dat je weggegaan bent. Het is – zoals een cliënt het onlangs mooi verwoordde – alsof je de stemmetjes van het engeltje en het duiveltje hoort, maar je niet weet wie wie is.

Bewustzijn

Problemen ontstaan wanneer we ons niet bewust zijn van die twee stukken. Omdat we in een nieuw samengesteld gezin zijn hebben we naar het eerste stuk geluisterd. We hebben voor een nieuwe partner gekozen en beslist dat het leven verder gaat.

Het andere stuk – datgene dat de kinderen het beste wil geven of datgene dat zo droomde van een warm gezin – staat daarmee in de kou. Hoe minder we daar acht op slaan, hoe meer dat stuk zal opspelen. Het begint te trekken. Hoe minder bewust we ons van dit stuk zijn, hoe meer in het in het donker zit en hoe minder vat we hebben op wat het allemaal uitsteekt.

Opdat schuldgevoel je nieuwe relatie en nieuwe gezin niet zouden ondermijnen, moet je je bewust zijn van de twee stukken in jou en zelf de regie te houden. Je moet weten dat een stuk in jou verdriet heeft.  Je kan dit stuk bij momenten zelfs haarscherp voelen. Maar het is belangrijk dat je het niet je doen en laten laat bepalen. Met andere woorden: zorg dat jij schuldgevoel hebt, maar dat het schuldgevoel jou niet heeft.

Rouwen

Je niet laten leiden door schuldgevoel vraagt om het doorlopen van een rouwproces. Rouwen betekent dat je onder ogen zal moeten zien wat je gedaan hebt, wat de gevolgen van je daden zijn. Zodat je kan aannemen wat er is.

Rouwen in deze context betekent niet dat je je schuldgevoel moet loslaten, zoals zo vaak gezegd wordt. Het betekent eerder dat je je schuldgevoel omarmt, het bij je neemt als een kind dat gekwetst is. Je troost het stuk, voelt het aan, maar je valt er niet langer samen mee.

De rol van de stiefouder

Hoe meer de stiefouder trekt aan de kant van het verder willen gaan – hetgeen overigens alleen maar logisch is vanuit zijn of haar perspectief – hoe meer het stuk bij de biologische ouder dat zich vreselijk schuldig voelt tegentrekt.

Sommige stiefouder die zelf niet goed in hun vel zitten en diep vanbinnen twijfelen over zichzelf (met verlatingsangst of andere vormen van onveilige hechting bijvoorbeeld), zien onterecht spoken. Ze zeggen dat hun partner zich schuldig voelt en de kinderen te veel geeft. Dit zegt meer over hen dan over het schuldgevoel van de partner. Ze kampen zelf met het gevoel te weinig aandacht te krijgen en verwarren de zorg van de ouder naar het kind met overdreven zorg.

Maar sommige stiefouders hebben wel gelijk. Ze voelen heel duidelijk dat hun partner er niet is en dat doet pijn. Het maakt hen onzeker, waardoor ze soms tijdelijk erg hard hun best gaan doen om toch maar zeker te zijn van een plekje in huis. Maar op termijn leidt het erg vaak tot het maken van verwijten, het spuien van kritiek of het beginnen stellen van eisen. En het triestige van de hele zaak is dan dat dit het schuldgevoel van de biologische ouder alleen maar voedt.

En de combinatie van een stiefouder met weinig zelfvertrouwen en een biologische ouder met schuldgevoel is natuurlijk helemaal ingewikkeld. In de praktijk komt het regelmatig voor: biologische ouders die gebukt gaan onder zware schuld, zijn dikwijls zelf onveilig gehecht (‘ik wil mijn kinderen een warme thuis geven, want als kind heb ik dat niet altijd zo ervaren.’).

Eerste hulp?

Wat er moet gebeuren is dat beide partners – zowel de biologische als de stiefpartner – kunnen erkennen dat er twee stukken zijn in de biologische partner en dat ze hierover samen kunnen praten.

Waarom praten hierover zo moeilijk ligt:

– sommige stiefouders ervaren dit als een persoonlijke aanval: “jij kiest niet helemaal voor mij, zie je wel dat je nog half in je vorige gezin hangt”

– sommige biologische ouders schamen zich, hebben schrik dat als ze er over praten het alleen maar erger wordt en het hun NSG helemaal kapot maakt.

Het tegenovergestelde is waar. Als de biologische ouder en de stiefouder dit samen kunnen benoemen en het stuk dat zo een pijn lijdt in de ogen kunnen kijken, dan kan dit hun band enorm versterken.

“Schat, ik heb pijn. Ik heb schrik dat ik mijn kinderen iets ongelooflijk vreselijks heb aangedaan. Wil je mij vasthouden? Ik heb het nodig dat ik dit gevoel tegen je kan uitspreken.”

“Schat, ik hoor dat je pijn hebt om je kinderen. Misschien zou ik dat ook hebben als ik in jouw schoenen stond. Ik wil jouw beleving respecteren en er voor je zijn als je mij nodig hebt. Tegelijk heb ik het nodig dat je mij het gevoel geeft dat je voor mij kiest. Anders word ik bang. Bang dat je terug zal gaan of bij mij weg zal gaan. Wil je mij gerust stellen?”

Een liefdevolle verbinding

Als de twee nieuwe partners elkaar kunnen nemen zoals ze zijn en naar elkaars diepste angsten, twijfels en behoeften kunnen luisteren, dan ontstaat er een stevig fundament waarop ze elk hun pijnlijke stukken kunnen onderzoeken. Deze band is de beste garantie voor een succesvol nieuw samengesteld gezin. Pas op dat moment kunnen er dialogen gevoerd worden zoals hierboven beschreven staat.

“Ja maar… ik ben toch echt schuldig?”

Inderdaad, ouders die scheiden maken zich schuldig. Het is alsof je de kinderen niet helemaal gegeven hebt waar ze recht op hebben door uit elkaar te gaan of door een slecht huwelijk te hebben.

Het is belangrijk dat ouders deze schuld echt nemen, niet meer of niet minder. Dat ze een innerlijke houding aannemen als: “dit is mijn schuld, ik draag mijn schuld, het hoort bij mijn leven.” Net zoals ook de pijn die erdoor wordt veroorzaakt bij het leven van de kinderen zal horen.

“Kindje, jouw mama en ik zijn gescheiden. Dat doet jou pijn. Mij ook. Dat is zo. Onze pijn mag er zijn. Tegelijk heb ik nu voor iemand nieuw gekozen. Ik ben ook blij.”

Ik wens je veel geluk in je nieuw samengesteld gezin!

Cindy Schepers – november 2013

Bedankt om dit artikel te delen in je netwerk.

Ik lees ook graag je reactie over de inhoud van dit artikel of eigen ervaringen. Laat je reactie hieronder achter (eventueel anoniem).